بی‌تردید پس از گذشت ۳ سال از یورش وحشتناک ویروس منحوس کرونا که جهان را به‌تدریج درنوردید با اندک توجهی می‌توان دریافت که بسیاری از صنایع و کسب‌وکارهای عمومی اقشار مختلف جوامع بشری تحت تأثیر این جریان ناخواسته به‌ویژه در سومین دهه از سده بیست و یکم میلادی که به‌واسطه تفوق فناوری ارتباطات که به‌سوی رشد فزاینده‌ای حرکت می‌کرد، قرار گرفت، در این میان صنایعی که به‌صورت مستقیم با عنصر فناوری ارتباطات در ارتباط بود بیش از سایر صنایع بشری از این پدیده شوم تأثیر پذیرفت.

دورنمای استان اصفهان از منظر صنایع‌دستی و صنعت گردشگری

بدون شک صنعت گردشگری یکی از به‌روزترین صنایع دست‌ساز بشری است که پس از انقلاب صنعتی در سده هجدهم میلادی در جهان امروز به‌ویژه در ۲۲ سالی که از سده بیست و یکم میلادی می‌گذرد توانسته جایگاهی شایسته برای خود در جهان معاصر دست‌وپا کند و این در حالی است که این صنعت نوپا نزدیک به دو دهه است که در ایران و اصفهان نیز به‌صورت علمی شکل یافته. اگر بپذیریم که صنعت گردشگری صنعتی فرا بخشی است، پس بسیاری از صنایع همچون صنعت دست هنرمندانمان نیز حیاتش به‌صورت مستقیم با امتداد حیات گردشگری حداقل در برهه زمان کنونی پیوند خورده است، لذا آمارها حاکی بود که پس از شیوع بیماری کرونا به ترتیب سه حوزه کشاورزی، گردشگری و صنایع‌دستی در استان اصفهان بیشترین آسیب را پس از شیوع این بیماری متحمل شدند.

حال پس از گذشت سه سال از شیوع چندباره این بیماری، بررسی‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از نیروهای کارآمد و آموزش‌دیده از چرخه این صنعت در استان به‌تدریج خارج‌شده و نزدیک به ۵۵ درصد فعالیت‌های این صنعت نوپا در بیش از ۱۳۰۰ مجموعه گردشگری دچار وقفه شد.

در این میان فعالیت‌های بیش از ۴۵۰۰ کارگاه صنایع‌دستی و همچنین یک هزار فروشگاه صنایع‌دستی در پهنه استان نیز دچار مخاطره جدی شد و این در حالی است که فعالیت نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر فعالین گردشگری و صنایع‌دستی در استان اصفهان تحت تأثیر مستقیم شیوع این بیماری قرار گرفت و این در حالی بود که دولت نیز به‌واسطه فشار تحریم‌های ناعادلانه و بروز برخی تنگناهای اقتصادی به‌سختی می‌توانست چتر حمایتی خود را بر فعالین این صنایع نوپا که اندک زمانی بود توانسته بودند مسیر مطمئنی را برای توسعه اقتصاد فرهنگی استان بپیمایند بگستراند.

فعالیت دوباره، لکن گام‌به‌گام گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان در یک سال گذشته

با آغاز به کار دولت سیزدهم که با پایان موج مرگبار پنجمین شیوع بیماری کرونا (دلتا) همراه بود و توسعه واکسیناسیون عمومی که در ایران و جهان صورت گرفت، شاهد عقب‌نشینی تدریجی این ویروس مرگبار بودیم و همین نکته باعث شد تا دوباره امیدهایی برای احیای مجدد صنعت گردشگری صورت پذیرد و این در حالی بود که اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و بسیاری از فعالان گردشگری تا آن زمان علی‌رغم بیم و امید بسیار با چنگ و دندان در حال دفاع از این صنعت نوپا بودند. روی همین اصل از آذرماه سال ۱۴۰۰، ستاد اجرائی خدمات سفر استان پس از تعطیلی نسبی دو ساله علی‌رغم بیم و امیدهای ناشی از احتمال شیوع مجدد بیماری کرونا فعالیت خود را آغاز و این در حالی بود که در دی و بهمن همان سال شاهد بروز موج ششم بیماری کرونا بودیم، لکن اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان و سایر دست‌اندرکاران مؤثر در امر گردشگری و صنایع‌دستی از فرصت نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع‌دستی تهران در دهه فجر سال گذشته نهایت استفاده را نموده و باعرضه محصولات گردشگری و صنایع‌دستی که با شرکت مؤثر بخش‌های دولتی و جوامع گردشگری و هنرمندان صنایع‌دستی در بخش خصوصی در بیش از ۲ هزار متر فضا همراه بود، توانستند تجارب مؤثر خود را در عصر شیوع بیماری کرونا به‌ویژه در حوزه گردشگری الکترونیک و تجارت اینترنتی محصولات مختلف به‌ویژه صنایع‌دستی با معرفی بهترین غرفه نمایشگاه تهران به منصه ظهور برسانند.

بی‌تردید تعطیلات نوروز، عید سعید فطر و تابستان، سه مقطع زمانی حساس و مهم برای فعالیت دوباره فعالان گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان به شمار می‌رفت، به‌گونه‌ای که حضور نزدیک به ۲میلیون نفر گردشگر که حداقل به مدت یک‌ شب در ایام نوروز در پهنه استان اصفهان اقامت کردند، تلاش در راستای گسترش دوباره گردشگری در شهرستان‌های کمتر معرفی‌شده استان، ایجاد بازارچه‌های موقت صنایع‌دستی در مسیرهای مختلف تردد و گردشگران به‌ویژه در مسیرهای روستایی، با توجه به‌قرار گرفتن استان اصفهان در مرکز ایران و هم‌جواری با ۱۰ استان کشور و اجرای برنامه‌های متنوع رویداد فرهنگی نوروزگاه با بهره‌گیری از آداب‌ورسوم و خرده‌فرهنگ‌های اقوام محلی، باعث شد تا دوباره موجی از امید برای توسعه دوباره گردشگری و توسعه صنایع‌دستی شکل گیرد.

با این وصف مصادف شدن تعطیلات چند روزه عید سعید فطر با ایام رویداد فرهنگی گلاب‌گیری در صفحات شمالی استان و ورود بیش از ۲میلیون نفر گردشگر علی‌رغم غافلگیر شدن برخی مسئولان محلی و بروز کاستی‌هایی در خدمات‌رسانی، نشان داد که گردشگری و صنایع‌دستی همچنان از توان بالقوه فراوانی برای توسعه اقتصاد استان اصفهان بر دو اصل اقتصاد و فرهنگ برخوردار است.

در این راستا در پایان این نوشتار پرداختن به چند نکته برای ادامه فعالیت‌های دولت در حمایت از این فعالان فرهنگی و نجیب خالی از لطف نیست.

• تلاش در راستای حمایت همه‌جانبه از سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری استان، زیرا علی‌رغم تمامی آسیب‌های وارده به گردشگری، این بخش به دلیل زمان‌بر بودن رسیدن به مرز بهره‌برداری از آسیب کمتری نسبت به فعالان گردشگری در ایام شیوع بیماری کرونا برخوردار شد.
• حمایت از توسعه بازارچه‌های دائم و موقت صنایع‌دستی در شهرستان‌ها به‌منظور حمایت از هنرمندان محلی.
• تلاش در راستای ساماندهی ایام تعطیلات کشور برای گسترش مناسب سفرهای داخلی در تمامی ایام سال‌ که در حوزه حفاظت از آثار تاریخی، محیط‌زیست و توسعه اقتصاد فرهنگی بسیار مؤثر است.
• تلاش برای معرفی مسیرهای جدید گردشگری در داخل استان و معرفی مقاصد ناشناخته در راستای دست‌یابی به توسعه پایدار در تمامی مناطق استان.
• تلاش برای حمایت از سرمایه‌گذاری‌های کوچک همچون بوم‌گردی‌ها در مناطق مختلف استان در راستای حفاظت از فرهنگ‌های بومی و محلی و توسعه اقتصاد محلی.
• معرفی صنایع‌دستی محلی، هنرمندان، فرهنگ‌های بومی، خرده‌فرهنگ‌ها و ثبت آن‌ها از یک‌سو و بهره‌گیری از علم بازاریابی و تبلیغات در دو سطح ملی و استانی برای حمایت از توسعه دوباره اقتصاد جوامع محلی.
• تلاش در راستای جلت همکاری تمامی نهادهای ذی مدخل در توسعه گردشگری و صنایع‌دستی برای تسهیل در امر توسعه دوباره این دو صنعت مهم به‌منظور دست‌یابی به اقتصاد فرهنگی.
• حمایت از فناوری‌های نوین برای توسعه تجارت الکترونیک به‌ویژه در حوزه صادرات صنایع‌دستی.
• بازاریابی صحیح کشورهای هدف جدید گردشگری از یکسو و لزوم شناخت فرهنگ ملل در این کشورها به‌منظور بهره‌گیری در تولیدات نوین صنایع‌دستی برای شناخت ذائقه گردشگران خارجی.

بدون شک امتداد جریان شوم خشکسالی و تبعات منفی آن در حیات اجتماعی و فرهنگی مردم ایران به‌ویژه مردم فلات مرکزی ایران و همچنین بروز پدیده همیشگی آلودگی هوا و تغییر اقلیم و لزوم پرداختن مؤثر به عناصری همچون صنعت گردشگری را گریزناپذیر می‌سازد. اگرچه تاکنون و در طی سالیان گذشته بارها بر لزوم پرداختن به صنعت گردشگری توسط دوستداران فرهنگ و تمدن ایران‌زمین به‌کرات پرداخته‌شده، لکن به نظر می‌رسد هم‌اینک باید از مرز گفت‌وگو در حوزه کلیات خارج‌ شده و بیش از هر زمان دیگر در حوزه عمل وارد شویم.