حال با در نظر گرفتن این مطلب باید بررسی کرد که ایران از این فرصت پیش رو چگونه استفاده کرده تا طرحی نو در اقتصاد مبتنی بر صنعت گردشگری خود در انداخته و تصمیم‌گیران و فعالان گردشگری کشور چگونه از این فرصت طلایی برای دست‌یابی به توسعه پایدار کشور در دو حوزه اقتصاد و فرهنگ بهره‌گیری می‌کنند.

بی‌شک با یکه‌تازی ویروس جهانگیر کرونا در طی نزدیک به ۲۰ ماه گذشته، شاهد رکودی وصف ناپذیر در بسیاری از صنایع و دستاوردهای فناوری بشر بودیم که حداقل در طی پنجاه سال گذشته بی‌سابقه بود.

در این میان صنعت گردشگری که یکی از نوپاترین دستاوردهای بشر در دو حوزه فرهنگ و اقتصاد به‌شمار می‌رود در آغاز سومین دهه از سده بیست‌ویکم میلادی پس از رشدی شتابان که در طی سه دهه گذشته تجربه کرده بود ناگهان ناباورانه در پشت سد سترگ این ویروس منحوس متوقف شد و فعالان این صنعت در سراسر گیتی از شیوع چندباره آن متحمل آسیب‌های جدی شدند.

در طی این مدت اگرچه برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران دولتی در این حوزه تدابیری چند را برای عبور سلامت از این بحران اتخاذ کردند، لکن نوپا بودن این صنعت در ایران وعدم تاب‌آوری زیرساخت‌های نحیف این صنعت در کنار فشار بحران‌های دیگر همانند تبعات تحریم‌های ناعادلانه و برخی تصمیم‌های ضعیف در کنار شیوع توفنده و چندباره این ویروس باعث شد تا فعالان این صنعت آن‌طور که شایسته است نتوانند محملی امن برای عبور از این برهه سخت و به عبارت بهتر پیچ سخت تاریخی بیابند، با این‌حال امید به آینده که در ذات این صنعت پویا نهفته است و در فرجام برخی تمهیدات اندیشیده شده که اندکی آلام گردشگری را کاهش داد باعث شد تا صنعت گردشگری ایران علی‌رغم نوپا بودن، تمامی این فشارها را البته با پرداخت هزینه‌های مادی و معنوی سنگین تاب آورده و به امید فردای بهتر همچنان به حیات خود ادامه دهد.

در گفتارهای پیشین بر این مقوله بارها تاکید شد که افول صنعت گردشگری بر اثر شیوع بیماری کرونا علی‌رغم تمامی مشکلات خود چند نکته مثبت هم در ورای خود داشت که با تاکید بر آن‌ها می‌توان با گام‌های استوارتری بسوی جهان پسا کرونا گام برداشت. با این وصف به‌صورت مختصر به آن‌ها پرداخته می‌شود.

همه‌گیری بیماری کرونا در تمام جهان اگرچه باعث افول فعالیت‌های گردشگری در جهان و از جمله ایران شد، لکن این دوران رکود فرصتی مناسب را برای بررسی و حتی بازنگری در بسیاری از سیاست‌های توسعه کمی و کیفی گردشگری در ایران فراهم آورد به گونه‌ای که رشد شتابان این صنعت در جهان و تلاش مدیران و فعالان گردشگری ایران برای عقب نماندن از گردونه گردشگری، شاید کمتر فرصتی را برای پرداختن به آنچه تاکنون در گردشگری ایران رخ داده بود فراهم ساخته بود، که از آن جمله می‌توان به توسعه نامتوازن گردشگری داخلی در تمامی مناطق کشور و توسعه «گردشگری انبوه» و یا لزوم شناخت جدی بازارهای هدف جدید گردشگری خارجی اشاره کرد، لذا کرونا فرصتی برای تنفسی کوتاه و تحلیل وضعیت موجود گردشگری ایران برای ترسیم نقشه راه آینده فراهم آورد.

حال باید بررسی کرد که از این فرصت چگونه بهره گیری شده است.

همه‌گیری بیماری کرونا در تمامی جهان و افول تمامی فعالیت‌های اقتصادی، شاید برای اولین بار فرصتی یک‌سان را در برابر کشورهای پیشرفته و در حال توسعه در راستای شرکت در یک رقابت منطقی و عادلانه برای فتح بازارهای بین‌المللی فراهم آورد، لذا بسیاری از کشورها از ایام محدویت‌های جهانی بهره لازم را برده و به صورت آشکار و پنهان به بررسی نقاط قوت و ضعف خود در عرصه اقتصاد و تجارت جهانی پرداخته و با رفع موانع موجود خود را برای رقابتی دیدنی و جذاب در جهان فردا آماده کرده‌اند.

اکسپو و فرصت‌های طلایی برای گردشگری ایران

Expo برگرفته شده از واژه Exposition است و یک رخداد جهانی برای تمامی انسان‌ها در کل جهان هستی برای تبادل آرا و افکار والای بشری در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.

آنچه این رخداد جهانی را درسال۲۰۲۱ میلادی برای ما با اهمیت ساخته، این است که این رویداد بزرگ جهانی برای اولین بار پس از چندین دهه برگزاری موفق در سراسر جهان، در سال جاری در کشور امارات متحده عربی و در منطقه حساس خاورمیانه، در حوزه جنوب خلیج فارس و به اصطلاح در دو قدمی کشورمان برگزار می‌شود.

همان‌گونه که در قبل اشاره شد این رخداد، اولین گردهمایی بین‌المللی در حوزه‌های فناوری، علم، اقتصاد و فرهنگ و هنر است که قرار است آنچه انسان تاکنون اندیشده و در جهان پساکرونا به مرحله اجرا در می‌آورد را در معرض دید جهانیان گذاشته و در حقیقت موتور ماراتن رقابت‌های جهانی به‌صورت رسمی در این رخداد روشن می‌شود.

حال همگان در انتظارند تا ببینند ایران از این اولین فرصت جهانی در دنیای پساکرونا که گویا پس از یک سال تاخیر در کشور همسایه خود برگزار می‌شود چگونه استفاده می‌کند. پس همگی باید تلاش کنیم تا این رخداد بزرگ به یک فرصت سوزی بدل نشود.

با این وصف با توجه به این‌که در این نوشتار حول محور گردشگری و فرهنگ و هنر به گفتگو نشسته‌ایم پیشنهاد می‌شود تا تصمیم‌گیران در سطح ملی و سپس تصمیم‌گیران و فعالان فرهنگی و گردشگری در سطح استان‌ها عنایتی بیشتر به مواردی که در ذیل این گفتار به آن پرداخته می‌شود در راستای برنامه‌ریزی برای شرکت در این رخداد جهانی مبذول فرمایند.

با توجه به این‌که این رخداد اولین فرصت حضور در بازارهای جهان پسا کرونا است، لزوم برنامه‌ریزی قدرتمند در دو سطح ملی و استانی برای حضور سرافرازانه ایران با توجه به این‌که اکسپو امسال در خاورمیانه برگزار می‌شود بسیار حیاتی بوده و تصمیم گیری‌های انفرادی و یا جزیره‌ای با توجه به طولانی بودن مدت زمان برگزاری این رخداد می‌تواند برای گردشگری و هنرهای دستی ایران مرگبار باشد.

پرداختن به توانمندی‌های فرهنگی و هنری ایران در هرگونه برنامه‌ریزی اهمیت دارد، لذا پیشنهاد می‌شود معرفی توانمندی‌های مناطق مختلف ایران در حوزه‌های صنایع‌دستی، به‌ویژه صنایع‌دستی فاخر و همچنین، هنرهای دستی که دارای نشان بین‌المللی یونسکو هستند مورد توجه قرار گیرد.

ترکیب مناسب حضور هنرمندان پیشکسوت و جوان در نمایشگاه همراه با تدوین نماهنگ و فیلم‌های کوتاه و بلند جذاب از کارکرد آن‌ها در کنار برگزاری کارگاه‌های زنده تولید صنایع‌دستی به‌ویژه هنرهای دستی جذاب همچون: فرش، پارچه قلمکار، نگارگری، قلمزنی روی مس و نقره و یا هنرهای چشم نواز دیگر در موفقیت غرفه ایران در این نمایشگاه بسیار موثر خواهد بود.

معرفی آثار تاریخی ثبت جهانی و ثبت ملی همراه با بهره‌گیری از آخرین روش‌های عکسبرداری و فیلمبرداری، همراه با استفاده از فناوری‌های مجازی که تاثیر شایسته در معرفی ایران خواهد داشت در این نمایشگاه موثر است.

معرفی شهرهای جهانی صنایع‌دستی و رشته‌های مرتبط همچون: اصفهان، تبریز، رشت و مشهد و بهره‌گیری از توانمندی‌های دبیرخانه‌های جهانی این شهرها در این نمایشگاه دارای اهمیت حیاتی است.

لزوم بهره‌گیری از توان بالای ایران در حوزه گردشگری سلامت به‌ویژه در سه حوزه: درمان، امکان طی نمودن دوران نقاهت در جاذبه‌های طبیعی و امکان تولید گیاهان دارویی و طب سنتی.

معرفی گسترده جاذبه‌های بکر طبیعی به‌ویژه در مقاصد جدید و متناسب با روحیات کشورهای مختلف در راستای بازاریابی گردشگری، به‌عنوان مثال معرفی مناطق سر سبز کشور برای جذب گردشگرانی از کشورهای دارای آب و هوای گرم و کویری.

معرفی جامع جاذبه‌های ناشناخته تاریخی در مناطق مختلف کشور برای علاقه‌مندان به گردشگری فرهنگی و زیرمجموعه‌های آن.

جلب همکاری سازمان‌های موثر در توسعه گردشگری همچون سازمان محیط‌زیست برای توسعه گونه‌های جدید گردشگری در سبد معرفی محصولات گردشگری ایران، همانند توسعه گردشگری در مناطق حفاظت شده.

معرفی بهینه همراه با ارایه توانمندی‌های مناطق آزاد تجاری، به‌ویژه مناطقی همچون: چابهار، قشم و کیش که در نزدیکی مکان برگزاری این نمایشگاه در محور شمال خلیج فارس واقع شده‌اند و حتی امکان بررسی، امکان سفر از محل نمایشگاه به این مناطق با توجه به رفع قریب‌الوقوع محدودیت‌های سفر گردشگران به ایران (مصوب هیئت دولت–مهرماه ۱۴۰۰).

استفاده حداکثری از توان فناوری‌های نوین ارتباطات همچون شبکه‌های مجازی، بهره‌گیری از توان اصحاب رسانه و همچنین تلاش در راستای حضور گسترده شرکت‌های دانش بنیان و توانمند در حوزه تجارت الکترونیک در دو حوزه گردشگری و صنایع‌دستی.

به هر ترتیب حساسیت این نمایشگاه به واسطه فرصت‌های رقابت جهانی بر کسی پوشیده نیست، لذا دولت‌مردان خود نیک می‌دانند که با توجه به تغییرات تدریجی در مدیران استان‌ها در مقاطع مختلف اداری (استقرار تدریجی مدیران دولت جدید) و امکان فرصت‌سوزی در این مقطع زمانی در استان‌ها از یک سو و کم رمق بودن بخش خصوصی در دو حوزه گردشگری و صنایع‌دستی به واسطه سیطره دوساله کرونا بر حیات اجتماعی و اقتصادی مردم ایران وعدم رغبت جدی آنان برای مشارکت در این نمایشگاه از سوی دیگر، حداقل در زمینه حمایت مالی در سطح ملی (با توجه به استقرار کامل دولت جدید در پایتخت) دولت به‌صورت جدی می‌بایست با امکانات موجود خود وارد عمل شده و بخش خصوصی و مدیران محلی را یاری دهد تا این فرصت طلایی که شاید فقط یک بار در این مقطع حساس برای کشورمان پدید آمده را از دست ندهیم و اکسپو را به فرصتی ارزشمند برای اقتدار کشورمان در همه زمینه‌ها در آغاز سده پانزدهم خورشیدی بدل کنیم.