با افزایش چشمگیر روند واکسیناسیون در کشور پس از شیوع مرگبار این بیماری در تابستان سال گذشته، از سه‌ماهه چهارم سال ۱۴۰۰ شاهد کاهش چشمگیر شیوع این بیماری بودیم که این نکته جدای از کاهش ابتلا و مرگ‌ومیر هم‌وطنان، باعث شد تا فعالان گردشگری پس از قریب به سه سال یکه‌تازی این ویروس منحوس، توانستند نفس راحتی بکشند و درحالی‌که در زیر انبوهی از مشکلات کمر خم نموده بودند، امیدوار به تعطیلات پیش رو از جمله نوروز باشند.

در استان اصفهان با توجه به بروز خشک‌سالی‌های ممتد و همچنین بروز آلودگی هوا، در طی یک دهه اخیر با موجی از کاهش عایدات اقتصادی در دو حوزه کشاورزی و صنعت مواجه بوده‌ایم، لذا به‌تدریج نگاه به گردشگری در پهنه استان اصفهان حداقل در کلام مسئولان شکل جدی به خود گرفت، با این وصف به نظر می‌رسد هنوز در دستیابی به استانداردهای لازم در حوزه گردشگری داخلی که بخش قابل‌توجهی از رشد گردشگری ایران را به خود اختصاص داده هنوز راه درازی در پیش داریم.

توسعه گردشگری داخلی با گسترش گونه گردشگری مسئولانه

توسعه گردشگری داخلی از دهه ۳۰ خورشیدی به بعد با گردشگری بدون ضابطه و به‌اصطلاح امروزی گردشگری انبوه رقم خورده به‌گونه‌ای که با هجمه سالیانه گردشگران به استان‌های شمالی کشور در دهه‌های گذشته نه‌تنها به‌تدریج شاهد تغییرات در فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های مناطق بومی استان‌های شمالی بوده‌ایم، بلکه محیط‌زیست این مناطق در دو حوزه دریا و جنگل‌ها نیز بیش از هر زمان دیگر مورد آسیب واقع‌شده، با این وصف با توسعه گردشگری در دوران پس از انقلاب به‌ویژه از دهه هفتاد و پس از پایان جنگ تحمیلی، همچنان شاهد بوده‌ایم که در به همان پاشنه چرخیده و گردشگری انبوه همچنان یکه‌تاز در امر توسعه گردشگری داخلی است. خوشبختانه در سال‌های اخیر اقدامات منطقی و مناسبی از سوی مسئولین برای ساماندهی گردشگری داخلی از قبیل استفاده از فناوری‌های نوین عصر ارتباطات همچون رزرو اینترنتی واحدهای اقامتی، فروش اینترنتی ورودی بناهای تاریخی، توسعه فناوری‌های نوین در اطلاع‌رسانی به گردشگران در زمینهٔ‌های مختلف ازجمله آب‌وهوا، ترافیک و مواردی ازاین‌دست صورت پذیرفته، لکن به نظر می‌رسد مقوله فرهنگ‌سازی در امر سفرهای داخلی پابه‌پای اشتیاق مردم ایران به سفر در دهه‌های اخیر پیش نرفته است و همین نکته باعث شده که بسیاری از اقدامات مثبت با توجه به‌ نبود فرهنگ‌سازی صحیح سفر به‌تنهایی نتواند بار سنگین ساماندهی سفرهای داخلی را به دوش کشد.

با توجه به پیش‌بینی‌های درست سفرهای گسترده گردشگران در ایام نوروز و سپس تعطیلات چندروزه عید سعید فطر امسال توسط مسئولان، باعث شد تا اقدامات مثبتی در تلاش برای ساماندهی سفرهای داخلی صورت پذیرد، ازجمله اعلام چندباره تکمیل ظرفیت اقامت در شهرهایی همچون شیراز، اصفهان و کاشان، لکن به نظر می‌رسد اشتیاق به سفر در میان ایرانیان از یکسو به دلیل تثبیت سفر در سبد مصرف خانوار ایرانی و از سوی دیگر به دلیل لغو محدودیت‌های سه‌ساله ناشی از بیماری کرونا بسیار بالا است و این در حالی است که محدودیت‌های اقتصادی ایرانیان در کنارعدم فرهنگ‌سازی مناسب در سفرهای داخلی بر کیفیت این سفرها اثر مضاعف دارد، لذا در راستای ساماندهی هر چه‌بهتر سفرهای داخلی پرداختن به نکاتی چند به شرح زیر خالی از لطف نیست.

• لزوم فعال شدن کیفی ستادهای اجرائی خدمات سفر شهرستان‌ها و شهرها و لزوم آگاهی بخشی به‌تمامی مسئولان نهادهای ذی‌ربط برای فراهم کردن الزامات سفر به‌ویژه سفر مسئولانه در مناطق تحت نظر خود.
• لزوم حمایت از سرمایه‌گذاری در امر ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در مناطق مختلف.
• لزوم اتخاذ سیاست مشخص در حوزه بازاریابی و تبلیغات در سطوح ملی، منطقه‌ای، استانی و حتی شهرستانی برای معرفی مقاصد جدید سفر و جلوگیری از ازدحام گردشگران در شهرها و مناطق خاص، شایان‌ذکر است اتخاذ این سیاست و اجرای صحیح آن به توسعه متوازن گردشگری در تمامی مناطق می‌انجامد.
• لزوم برنامه‌ریزی برای آموزش فرهنگ صحیح سفر از طریق رسانه‌های جمعی و کمیته‌های اطلاع‌رسانی ستادهای سفر برای انجام سفری مسئولانه و خودداری از سفر انبوه به‌ویژه در ایامی همچون نوروز.
• لزوم اتخاذ سیاست‌های درست برای اصلاح و ایمن‌سازی شبکه‌های جاده‌ای و افزایش استانداردهای خودروهای داخلی.
• لزوم تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی و تشویق گردشگران داخلی برای انجام سفر به‌صورت تور و استفاده از خودروهای عمومی
• لزوم فعال شدن دفاتر خدمات مسافرتی و حمایت از آن‌ها برای ایجاد شبکه استاندارد سفرهای داخلی (باکمال تأسف حداقل در پهنه استان اصفهان تا آنجائی که نگارنده این سطور اطلاع دارد، درصد اندکی از سفرهای داخلی در پهنه استان از طریق تور و دفاتر خدمات مسافرتی انجام می‌پذیرد.)
• لزوم ساماندهی تورهای مجازی و هدایت آن‌ها به سمت سفرهای مسئولانه همراه با استانداردهای مناسب سفر.
• لزوم ایجاد زیرساخت‌های خدمات‌رسانی در پیرامون جاذبه‌های تاریخی و گردشگری در مقاصد جدید سفر.
• لزوم تعریف رویدادهای فرهنگی مناسب با فرهنگ‌های فولکلوریک (بومی) مناطق مختلف که در این میان رویداد فرهنگی نوروزگاه تجربه موفقی در استانداردسازی سفرهای داخلی در هفت سال گذشته بوده است.
• و درنهایت لزوم برنامه‌ریزی برای ساماندهی ایام تعطیلات و تعریف ایام جدید تعطیلی در کشور همراه با ارائه مشوق‌های لازم به گردشگران برای انجام سفر در سایر ایام سال به‌غیراز تعطیلات چندروزه نوروز.

به هر ترتیب سفرهای داخلی واقعیتی کتمان ناپذیر است که حداقل به مدت نزدیک به سه دهه است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در جامعه ایران با فرازوفرودهای مختلف در بطن جامعه رواج دارد، لذا ایام فطرت سه ساله بیماری کرونا فرصت مناسبی حداقل برای کارشناسان بود که با آسیب‌شناسی این سفرها نقاط قوت و ضعف این سفرها را شناسایی کرده و به تبیین سیاست‌های مناسب برای جهان پسا کرونا بیندیشند، بااین‌حال هنوز هم به نظر می‌رسد دیر نشده، زیرا مردم ایران در دهه‌های گذشته بدون دریافت آموزش‌های لازم و فقط از طریق اشتیاق خود مبادرت به سفرهای انبوه نموده‌اند و در بسیاری از اوقات مسئولان به‌ویژه در ایام نوروز صرفاً به ارائه خدمات به این گردشگران برای رفع نیازهای آن‌ها مبادرت ورزیده‌اند، لکن هم‌اینک نیازی گریزناپذیر احساس می‌شود و آن اینکه برای بهره‌برداری مناسب از اشتیاق گردشگران که بدون کمترین هزینه تبلیغاتی ایجادشده و برای بهره‌برداری مناسب از جاذبه‌های تاریخی، جاذبه‌های طبیعی و سایر داشته‌هایمان در حوزه گردشگری داخلی و برای بهره‌مندی مناسب تمامی آحاد جامعه میزبان از اقتصاد فرهنگی ناشی از صنعت گردشگری نیازمند جایگزین کردن سفر مسئولانه به‌جای سفر انبوه در گردشگری داخلی هستیم.

هجمه سنگین سفرهای داخلی به‌ویژه در ایام تعطیلات عید سعید فطر و حضور نزدیک به ۱/۵میلیون نفر گردشگر در شهر ۳۰ هزارنفری نیاسر در محور شمال استان اصفهان اثبات کرد که برای سامان‌دهی سفرهای داخلی و اشتیاق ایرانیان به سفر که بدون کمترین هزینه ایجادشده باید کمر همت بست و ضمن دائمی نمودن فعالیت‌های ستاد اجرایی خدمات سفر و جدی گرفتن فعالیت‌های این ستاد به‌ویژه توسط نهادها و ارگان‌های مرتبط و بافرهنگ‌سازی مناسب به‌صورت دائمی، می‌توان به جایگزین شدن سفرهای مسئولانه در سبد سفرهای داخلی ایرانیان امیدوار بود.