شهرستان کاشان یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی در محور تاریخی شمال فلات مرکزی ایران به شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی پیشینه حیات متمدنانه انسان در محوطه باستانی سیلک در محور شمال شرق کاشان به هزاره پنجم قبل از میلاد یعنی چیزی در حدود ۷هزار سال قبل بازمی‌گردد. با این وصف، با شکل‌گیری تمدن در کاشان، شاهد شکل‌گیری تمدن عظیم (چه در دوران پیش از اسلام و چه در دوران اسلامی) در این خطه هستیم.

با توجه به کویری بودن این محور تمدنی، بهره‌گیری مناسب از آب محدود و ایجاد زمین‌های کشاورزی و باغی در این شهرستان از پیشینه‌ای بس کهن برخوردار است. بااین‌حال بر اساس برخی شواهد موجود، پیشینه ایجاد مزارع کشت گل‌های رز محمدی در این شهرستان حداقل به بیش از چهار سده قبل بازمی‌گردد، لذا امروزه کاشان یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین مراکز تولید گلاب در جهان به شمار می‌رود.

این شهرستان یکی از شهرستان مهم در استان اصفهان محسوب می‌شود، وجود آثار تاریخی متعدد ارزشمند و همچنین جاذبه طبیعی موجود در این شهرستان، این منطقه را به یکی از مقاصد مهم گردشگری در استان اصفهان تبدیل کرده است.

در شهرستان کاشان علاوه بر آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری متعدد، آیین و رسوم زیادی نیز وجود دارد که این خود به‌تنهایی می‌تواند جاذبه مهمی برای گردشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر پیشینیان باشد.

یکی از این آیین‌ها که همه‌ساله در شهرهای مختلف کاشان برگزار می‌شود، مراسم گلاب‌گیری است که از شهرتی جهانی برخوردار است، به‌نحوی‌که در زمان برگزاری مراسم گلاب‌گیری، شهرستان کاشان شاهد حضور گسترده گردشگران از داخل و خارج از کشور است.

شهرهای اصلی شهرستان کاشان که در آن‌ها شاهد مراسم گلاب‌گیری هستیم عبارتند از: کاشان، برزک، نیاسر و قمصر که از گذشته‌های دور در این شهرها با آداب و رسوم خاصی مراسم گلاب گیری با شور و اشتیاق وصف‌ناپذیری برگزار می‌شده است.

یکی از مهم‌ترین موضوع در امر گلاب‌گیری، نزدیک بودن مزارع گل‌های محمدی به کارگاه‌های گلاب‌گیری است که با حضور در شهرهای کاشان به‌خوبی درمی‌یابیم که در بیشتر مزارع این شهرها، بوته‌های گل محمدی باکیفیت بسیار بالائی در حال پرورش است و در اردیبهشت‌ماه شاهد زیبایی شکوهمندی از به گل نشستن این مزارع خواهیم بود.

پس از به گل نشستن مزارع گل محمدی، می‌توان به جرات گفت که تمامی مردم شهر یکدل شده و دست در دست یکدیگر با حضور در مزارع گل محمدی، مشغول به چیدن گل‌های محمدی شده و پس از اتمام مراحل چیدن گل‌ها، تمامی آن‌ها را به کارگاه‌های گلاب‌گیری منتقل می‌کنند.

در کارگاه‌های گلاب‌گیری با استفاده از دستگاه‌های سنتی و به همان روش پیشینیان عملیات گلاب‌گیری آغاز می‌شود که می‌توان با اطمینان گفت محصول به‌دست‌آمده یکی از بی‌نظیرترین و باکیفیت‌ترین گلاب‌های موجود در جهان است که در این میان گلاب شهر قمصر سرآمد کیفیت این محصول در بین گلاب‌های کاشان است.

یکی از زیباترین مراحل گلاب‌گیری، زمانی است که گل‌های چیده شده به کارگاه‌های گلاب‌گیری منتقل می‌شود. در این زمان طی مراسمی که با مولودی‌خوانی و اشعار بسیار زیبایی همراه است و بر شکوه این آئین می‌افزاید، گل‌ها به‌منظور عرق‌گیری و در مراحل مختلفی به دستگاه‌های سنتی گلاب‌گیری اضافه می‌شوند.

پس از گلاب‌گیری که طی جند مرحله انجام می‌شود، محصول به‌دست‌آمده از دستگاه‌ها استخراج‌شده و در ظرف‌های مخصوص نگهداری گلاب منتقل می‌شود.

گلاب مایع خوشبویی است که هم مصرف خوراکی دارد و درمان‌کننده خیلی از امراض می‌باشد و هم به‌عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده قوی و خوشبو می‌توان آن را در مکانه‌ای مختلفی استفاده کرد که یکی از مکانه‌ای مقدسی که با گلاب کاشان همه‌ساله مورد شستشو قرار می‌گیرد، خانه خدا در شهر مکه و دیگر اماکن مقدس مسلمانان است که این خود گواه بر ارزش این ماده بی‌نظیر است.

از مصارف دیگر گلاب می‌توان در پخت انواع غذاها به‌عنوان طعم‌دهنده و درست کردن انواع شربت‌های خوش‌طعم و آرامش‌بخش استفاده کرد. همچنین می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی شهرستان کاشان که باشهرتی جهانی از متقاضیان زیادی برخوردار است، گلاب کاشان است و همه‌ساله سهم زیادی از صادرات شهرستان را به خود اختصاص می‌دهد.

گلاب کاشان یکی از هزاران نمونه از ظرفیت‌های شهرستان کاشان و استان اصفهان است که امید می‌رود با مدیریت صحیح و تبلیغات مؤثر بتوانیم این ظرفیت‌ها را به جهانیان معرفی کنیم و شاهد رونق هر چه بیشتر صنعت گردشگری در کشورمان و استان اصفهان باشیم، که این امر مهم باعث رونق اقتصادی و توزیع عادلانه درآمد گردشگری در تمامی مناطق استان اصفهان، از شهرهای بزرگ تا روستاهای کوچک خواهد شد.

* گزارش از سعید احمدی، کارشناس روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان