منطقه غرب استان اصفهان از شهرستان‌های تیران‌وکرون، چادگان، فریدن، فریدونشهر، بوئین‌ومیاندشت، خوانسار و گلپایگان تشکیل شده است.

محدوده غرب استان اصفهان به واسطه قرار گرفتن در امتداد مسیر سلسله جبال سترگ زاگرس از آب و هوایی متبوع در تابستان و سرد در زمستان برخوردار بوده و در عین حال از بارندگی مناسبی نسبت به سایر مناطق استان اصفهان برخوردار است.

مردم و مسئولان این منطقه جزو آخرین مناطقی در استان بودند که در کمتر از ۱۰ سال گذشته صنعت گردشگری را به‌عنوان یکی از ارکان توسعه این منطقه پذیرفتند، لذا در طی این مدت اقدامات متعددی در راستای توسعه محور غرب استان بر مبنای صنعت گردشگری صورت پذیرفت. با این وصف به‌نظر می‌رسد با اتمام تدریجی دوران سیطره ویروس کرونا بر تار و پود ساختار اجتماعی و اقتصادی ایران، زمان مناسبی فرا رسیده تا با عبور از مرحله رشد متوازن گردشگری در این مرحله به نقاط قوت و ضعف ساختار گردشگری در خوانسار به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای غرب استان در راستای دست‌یابی به توسعه پایدار پرداخته شود.

موقعیت جغرافیایی خوانسار

شهرستان تاریخی خوانسار در دره‌ای زیبا و خوش آب و هوا در دامنه‌های شرقی سلسله جبال زاگرس و در غرب استان واقع شده، این شهرستان با وسعتی در حدود ۸۹۲ کیلومتر مربع از سمت شمال و شرق به شهرستان گلپایگان، از سمت جنوب و غرب به شهرستان‌های فریدن و بوئین و میاندشت و از سمت جنوب‌شرق به شهرستان نجف‌آباد محدود می‌شود.

شهر زیبای خوانسار در دره‌ای زیبا و خوش آب و هوا با مساحتی در حدود ۲۷ کیلومتر مربع در دامنه‌های کوه‌های بخش شرقی سلسله جبال زاگرس واقع شده، لذا با توجه به کوهستانی بودن خوانسار از یک‌سو و قرار گرفتن این شهرستان در ارتفاع ۲ هزار متری از سطح دریا، از سوی دیگر، دارای آب و هوایی متبوع در تابستان و سرد در زمستان همراه با بارش مناسب برف و باران است.

تاریخچه خوانسار

در اسناد و مدارک تاریخی از شهرستان خوانسار با نام‌هایی همچون: خانسار، خونسار و سار و همچنین در زبان محلی با نام خونسار نیز یاد شده است.

بسیاری از مورخان و محققان معتقدند واژه خوانسار برگرفته شده از دو واژه خان و سار به معنی چشمه است، لذا خوانسار با نام شهر چشمه ساران نیز خوانده شده است.

براساس اسناد تاریخی موجود پیشینه تاریخی خوانسار به دوران مهاجرت اقوام آریایی و استقرار بخشی از این اقوام در دامنه‌های زاگرس یاد شده، همچنین در منابع تاریخی ذکر شده که بخشی از پیروان آئین یهود پس از رهایی از اسارت بابلیان که توسط کوروش موسس شاهنشاهی هخامنشی صورت پذیرفت در بیش از ۲۷۰۰ سال پیش به دره خوانسار مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شدند.

به هر ترتیب خوانسار در ادوار مختلف تاریخی به‌ویژه در دوران اسلامی و پس از شکل‌گیری شاهنشاهی صفوی به یکی از مراکز اصلی بسط و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی در محور غرب فلات مرکزی ایران تبدیل شد.

محورهای توسعه گردشگری خوانسار

باغشهر تاریخی خوانسار در یک نگاه کلی دارای جذابیت‌های متنوعی است که می‌تواند دستمایه‌های ارزشمندی برای مردم این شهر در راستای دست‌یابی به توسعه پایدار از منظر گردشگری به شمار می‌رود.

در یک تقسم‌بندی کلی توانمندی‌های این شهر در راستای توسعه صنعت گردشگری عبارت‌اند از:

• جاذبه‌های طبیعی
• جاذبه‌های تاریخی
• رویدادهای اجتماعی و فرهنگی
• سوغات محلی
• محصولات باغی

از منظر طبیعی خوانسار همان‌گونه که ذکر شد به‌صورت باغ شهری زیبا و در دره‌ای خوش آب و هوا در دامنه‌های سلسله جبال زاگرس واقع شده. از دوران پیش از اسلام تا کنون، در این دره خوش آب و هوا اکثر مردم خوانسار به باغداری و دامداری اشتغال داشته و در دهه‌های اخیر در حاشیه این دره به‌ویژه در محور شمال دره شهرک‌های صنعتی متعددی نیز ایجاد شده است.

در دره خوانسار با توجه به محدودیت زمین در ادوار مختلف تاریخی، باغ‌های زیبایی به‌صورت پلکانی و در دامنه کوه‌های پیرامون خوانسار ایجاد شده. برخی از این باغ‌ها چنان فشرده و انبوه هستند که شاید صدها سال است حداقل در فصول بهار و تابستان امکان تابیدن آفتاب بر زمین این باغ‌ها وجود ندارد، با این وصف در این باغ‌های انبوه درختانی همچون: صنوبر، گردو، سیب، گلابی، آلو و زرد آلو کاشته شده و همه‌ساله در چهار فصل چهره زیبای این باغ‌ها همراه با کوچه باغ‌های پیچ در پیچ و خانه‌های قدیمی کوچک و بزرگ که در میانه این باغ‌ها واقع شده‌اند مناظری بدیع و زیبا را در این شهر پدید آورده. همچنین وجود بیش از ۴۰۰ چشمه در کنار عبور رودخانه خوانسار از مرکز دره که ابتدا به‌صورت دو شعبه بوده و در میانه شهر (محله لبرود) شعبه‌ای واحد می‌شود و همچنین عبور ۱۲ نهر آب از محلات مختلف شهر جذابیت‌های طبیعی ارزشمندی را در این شهر فراهم آورده که لزوم یک برنامه‌ریزی منسجم برای حفظ این باغ‌ها از یک‌سو و برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری در محورهای مختلف شهر هم اکنون مبرهن است.

از منظر تاریخی، آثار ارزشمندی در ادوار مختلف تاریخی در این شهر ایجاد شده که متاسفانه بسیاری از آن‌ها در طی دهه‌های گذشته براثر نا آگاهی مردم و مسئولان محلی به تدریج از میان رفته‌اند، با این حال هنوز آثار ارزشمندی اعم از میراث منقول و غیرمنقول در این شهر تاریخی از جمله خانه باغ‌های تاریخی در این شهر تاریخی باقی مانده که در صورت برنامه‌ریزی متقن و سریع برای نجات بخشی آن‌ها (با توجه به بارندگی زیاد و سرعت تخریب این آثار) می‌توان این مجموعه‌های ارزشمند را به یک محور ارزشمند در راستای توسعه گردشگری شهرستان تبدیل کرد.

از منظر رویدادهای اجتماعی و فرهنگی می‌توان چنین گفت که خوانسار یکی از مهمترین شهرهای منطقه غرب استان در طول تاریخ به شمار می‌رود به گونه‌ای که نقش نخبگان این دیار در بسط و گسترش فرهنگ و تمدن غرب محور فلات مرکزی ایران در طول تاریخ به ویژه در دوران اسلامی بر کسی پوشیده نیست، با این وصف رخدادهای مهمی همه‌ساله در این شهر برگزار می‌شود که با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان گونه‌های گردشگری مبتنی بر رویدادها را در این شهر گسترش داد که از آن جمله می‌توان به رویداد بزرگ محرم و آئین‌های مفصلی که مردم خوانسار در راستای پاسداشت ایام شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان در طی ماه‌های محرم و صفر برگزار می‌کنند اعم از آئین‌های عزاداری و تعزیه‌خوانی و یا برخی رویدادها همانند روز خوانسار و یا رخداد اجتماعی آلوپزان و یا رخداد اجتماعی گردو تکانی در این شهر اشاره کرد که همگی از جذابیت‌های ارزشمندی برای گردشگران به‌ویژه در جهان پساکرونا برخوردار است.

در زمینه سوغات محلی، خوانسار دارای سوغات متنوعی است که برخی از آن‌ها در سطح کشور مشهور هستند که از آن جمله می‌توان به عسل طبیعی این شهرستان که از شهرتی ملی برخوردار است و برخی محصولات صنایع‌دستی همچون: قاشق تراشی، قلم‌زنی و منبت‌کاری در کنار تولید شیرینی گز اشاره کرد که نیازمند برنامه‌ای جامع در راستای معرفی و بازاریابی این محصولات از منظر گردشگری است.

در زمینه محصولات باغی همانگونه که در قبل اشاره شد، خوانسار دارای باغ‌های متعددی است که از گذشته‌های دور محلی برای حیات اقتصادی خوانسار به‌شمار رفته با این حال این باغ‌های بزرگ دارای محصولات متنوعی هستند که امروزه آن‌ها در داخل شهر و حتی در مناطق مختلف کشور عرضه می‌شود، با این‌حال به نظر می‌رسد در این زمینه در راستای توسعه از منظر صنعت گردشگری هنوز برنامه مشخصی تدوین نشده است.

به هر ترتیب شهرستان خوانسار یکی از مهم‌ترین قطب‌های توسعه گردشگری در غرب استان اصفهان به شمار می‌رود، اگر چه در سال‌های اخیر اقدامات ارزشمندی در راستای توسعه زیر ساخت‌های گردشگری از جمله ایجاد هتل، اقامتگاه‌های سنتی و بومگردی در آن صورت پذیرفته، لکن به نظر می‌رسد در راستای بهینه‌سازی امکانات گردشگری خوانسار که در بالا به‌صورت گذرا به آن اشاره شد از یک‌سو و لزوم توسعه فرهنگ گردشگری در جامعه خوانسار و به ویژه جانمایی مناسب و تاسیس واحدهای اقامتی و یا ایجاد محورهای گردشگری به‌صورت سواره و پیاده در مناطق مختلف شهر نیازمند یک طرح جامع و متقن گردشگری هستیم تا به واسطه آن تمامی امکانات مادی و معنوی شهر در راستای توسعه گردشگری خوانسار بسیج شده و از این طریق ضمن دست‌یابی به یک منبع اقتصادی مطمئن در راستای ادامه حیات مردم خوانسار بتوان به واسطه صنعت گردشگری از بافت تاریخی، فرهنگی و طبیعی این شهر که متاسفانه در سال‌های اخیر دچار رشدی نامتوازن شده حفاظت کرد.