به گزارش میراث آریا، «محرم در آینه آیین‌ها» با حضور سهیل محمودی، محمدحسین ایمانی خوشخو، هوشنگ جاوید، داوود فتحعلی‌بیگی، عیسی علیزاده، مجید ضرغامی، علیرضا تابش، رحمت امینی و سایر اساتید دانشگاه و هنرمندان عرصه هنرهای آیینی ظهر امروز چهارم مرداد در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.

در ابتدای مراسم پس از قرائت قرآن کریم، کلیپ عاشورایی «مکن ای صبح طلوع» به رهبری لوریس چکناواریان پخش شد و در ادامه سهیل محمودی ضمن خوشامدگویی به حضار گفت: آیین سوگواری امام حسین(ع) از جدی‌ترین و همگانی‌ترین آیین‌های اسلام است. یک آیین نوروزی داریم که برخاسته از مردم است و یک آیین سوگ که همین محرم است.

در ادامه محمدحسین ایمانی خوشخو رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی گفت: در نگرش‌های مختلفی که ما به گردشگری فرهنگ داریم، گردشگری مقوله‌ای فرهنگی بر پایه تعاملات اجتماعی است. امروزه اگرچه گردشگری درآمدزاست اما هدف اولیه نیست، بلکه توسعه فرهنگی و بازکردن نمای کشور در آیینه فرهنگ است. در همین گردشگری هم شاخه‌هایی چون میراث هنری و آیینی داریم. ابررویداد اربعین برای ما الان خیلی مهم است، ما هم آن را بررسی کردیم و ثابت شد که مهم‌ترین رویداد مذهبی دنیاست.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی اظهار کرد: گردشگری آیینی هم وابستگی زمانی و هم مکانی دارد، مثل اربعین که هر دو را دارد. آیین‌ها در جاهای مختلف اجرا می‌شود، از بازار گرفته تا مساجد، حسینیه‌ها، تیمچه‌ها حتی در خانه‌ها و … برخی از قبل می‌گفتند که در ایام محرم گردشگری تعطیل است، من همیشه مخالف این حرف بودم چون خارجی‌ها همیشه از آن استقبال می‌کنند، پس به عنوان جاذبه محرم نباید گردشگری تعطیل شود، مثل مراسم تعزیه در شوش و مشعل‌گردانی و قالیشویی در کاشان که چنین تلفیقی را در هیچ کجا نمی‌توان مشاهده کرد.

ایمانی خوشخو در پایان با اشاره به گفته هانری کربن که شیعه توانسته است ضمن حفظ مذهب گذشته با تکیه بر امامی که خواهد آمد، آینده را هم داشته باشد و این در هیچ دین و مذهبی نیست، گفت: یکی از عللی که باعث می‌شود چراغ امام حسین(ع) خاموش نشود، وجود امام عصر(عج) است که همین موضوع شیعه و نهضتش را زنده نگه می‌دارد.

در ادامه مراسم هوشنگ جاوید گفت: هفته آینده پس از 21 سال صدای 25 منقبت‌خوان از سوی حوزه هنری رونمایی می‌شود که بسیاری از این منقبت‌خوان‌ها از دنیا رفته‌اند.

وی افزود: مسئله فعلی ما موضوعات تعزیه اجتماعی در ایران است که اصلا به آن توجهی نکرده‌ایم و شاید ندانیم چیست. سوگواری‌های اجتماعی، سوگواری مذهبی را تقویت کرده در حالی که خودش در طول زمان ضعیف شده است. ما حتی در کردستان شیون‌گاه داشتیم، الان هم وجود دارد، اما ضعیف شده است. زمان‌های سوگواری خیلی مهم است که برخی سنتی هستند مثل درو کردن تعزیه عاشورا که دقیق زمانی برگزار می‌شود که بخواهند گندم درو کنند تا محصولشان زیاد شود.

این پژوهشگر پیشکسوت آیین‌های ایرانی افزود: درباره موسیقی اصالت‌ها، ریتم، تلفیق، تیپ و … را داشتیم که اصلا رعایت نکردیم و همه چیز الان رها شده است و در واقع از جوان‌ها ایراد هم می‌گیریم که چرا درست رعایت نمی‌کنند، درحالی که اصلا راه درستش را یاد نگرفتند، حتی نوحه‌خوانی از قدیم در کشور ما جایگاه خاصی داشته که بدان بی‌توجهی کردیم.

جاوید با اشاره به اینکه تاریخ برای این است که همین چیزها که در قدیم داشتیم نشان دهیم، توضیح داد: این تاریخ شیون ماست، در پاسخ کسانی که می‌گویند در ایران شیون و غم نبوده است، باید گفت اصلا مگر چنین چیزی می‌شود؟ ما پیکرک‌هایی داریم که نشان می‌دهد برای شیون کردن بوده است، حتی آیین کرب‌زنی داریم برای 2700 سال پیش که بعد در آیین اسلامی تلفیق شده است.

نویسنده کتاب «موسیقی رمضان» افزود: نخستین زنی که بعد واقعه کربلا مرثیه خاص اجرا می‌کند، ام‌البنین(س) مادر حضرت عباس(ع) است. در طول سال‌های بعد واقعه هم بین اعراب مرثیه به راه می‌افتاد، ولی مرثیه‌سرایی ایرانیان قرن اول و دوم هجری وجود داشت که اینها ناشناخته مانده است، چون به زبان عربی است؛ ای کاش کسی پیدا شود و این موارد را ترجمه کند. سوگ از کیومرث و فریدون در ایران شروع می‌شود و نخستین سوگواری گروهی به مرثیه سیاوش و سپس به رستم می‌رسد، مرثیه‌نامه‌نویسی از عهد ساسانی به بعد شروع می‌شود و بعد به دوره اسلامی می‌رسیم. تحول مرثیه در ایران از قرن هفتم شروع می‌شود و کسایی مروزی اولین نوحه معروف را دارد که مربوط به کربلاست.

در ادامه سهیل محمودی شاعر و سخنران نشست نیز طی صحبت‌هایی گفت: تهران از سال‌های آغازین قرن نوزدهم دو وجهه عزاداری را دارد، یکی در خانواده‌های رجال قاجار است، مخصوصا بانوان خاندان‌های خاص و دوم تکیه دولتی‌ها که متاسفانه اینها از بین رفته‌اند که الان تنها یک کوچه به نامش مانده است، هرچند آن دوره شش هفت هزار نفر را در خود جا می‌داد.

وی در ادامه یادآور شد: نسل عزاداری‌ها در هیئت‌ها شکل می‌گرفت و هیئت در جمع کردن مردم مهم‌تر از مساجد بود. این هئیت‌ها مبنای عزاداری در تهران بودند و حتی چهارپایه خوانی در بازار و هیئت‌ها داشتیم.

در ادامه علی صابر دقایقی به خواندن مرثیه دشتی پرداخت.

بخش پایانی این مراسم نیز به تجلیل از داود فتحعلی‌بیگی پیشکسوت عرصه تعزیه و نمایش‌های آیینی و سنتی ایرانی اختصاص داشت که این بخش با حضور دکتر رحمت امینی، علیرضا تابش، هوشنگ جاوید و محمدحسین ایمانی خوشخو برگزار شد.

سپس فتحعلی‌بیگی پشت تریبون قرار گرفت و گفت: تعزیه بزرگ‌ترین هنر ایرانی است که بزرگان نمایش جهان پس از دیدن آن حیرت‌زده می‌شوند، اما خود ما آنطور که باید به آن بها نداده‌ایم. به خود امام حسین(ع) قسم هر کار کردم برای خودش بود و توقعی هم از هیچ کس برای کاری ندارم. تعزیه زیاد اجرا کردم، در یکی از این تعزیه‌ها نقش حر را داشتم و آن را نگه داشتم برای خودم، بلکه شفیعم باشد.